Achtergronden en Gevolgen Activa Passiva transactie versus Aandelentransactie

AandelentransactieIn de praktijk van bedrijfsoverdracht kunnen koper en verkoper (partijen) kiezen voor twee overdrachtsvormen:

  • Activa passiva transactie
  • Aandelen transactie

Zowel juridisch, fiscaal als bedrijfseconomisch zijn er grote verschillen. En deze hebben daarmee gevolgen voor de onderhandelingen tussen koper en verkoper. En ook invloed op de koopprijs.

Aandelentransactie of activa passiva transactie

In essentie zijn –juridisch gezien- de activa passiva transactie en aandelen transactie totaal verschillend. Ter illustratie het bedrijf van Piet: ROS BV. Het bedrijf van Piet repareert en onderhoudt scheepslieren.

Activa Passiva transactie Piet

Stel Piet houdt de aandelen via een houdstermaatschappij Piet Holding BV. De uitgangssituatie is dan als hiernaast geschetst.  En stel: Piet wil zijn bedrijf verkopen.

Bij een activa passiva transactie verkoopt ROS BV de onderneming (lees de bezittingen ofwel de activa en/of de schulden ofwel de passiva) aan een koper. De verkoper is dan ROS BV en het verkochte zijn dan de activa en/of passiva van ROS BV.

Bij een aandelen transactie verkoopt Piet Holding BV de aandelen in ROS BV aan een koper. De verkoper is dan Piet Holding BV en het verkochte zijn dan de aandelen in ROS BV.

Bij een activa passiva transactie worden vaak (een deel van) de activa en de passiva overgedragen. De onderneming verkoopt (meestal een deel van) de bezittingen en schulden. Vaak worden dan de machines, voorraden, inventaris, het personeel en zaken als leasecontracten overgenomen. De banktegoeden, debiteuren, crediteuren en bankschulden worden dikwijls niet overgedragen. De verkopende onderneming draagt dan zorg voor de financiële afwikkeling van de achterblijvende bezittingen en schulden. Deze worden door de verkopende partij (hier ROS BV) rechtsreeks geïnd of voldaan. Let wel: bij de verkoop van een eenmanszaak is geen sprake van aandelen. Hier hebben we dus altijd te maken met een activa/passiva transactie.

Bij een aandelentransactie worden de aandelen in de te verkopen onderneming verkocht.  Alle bezittingen, schulden, rechten en verplichtingen, contracten met leveranciers, personeel en afnemers, licenties en vergunningen, schulden aan de belastingdienst gaan over. Eigenlijk verandert er niets aan het verkochte. Alleen vindt er wisseling plaats van aandeelhouder. De koper wordt de nieuwe aandeelhouder. De verschillende overdrachtsvormen hebben vooral ook andere juridische gevolgen.

Juridische keuze bedrijfsoverdracht

Waarom zouden partijen voor de ene of andere oplossing kiezen? Overwegingen die hierbij spelen zijn bijvoorbeeld dat bij een aandelentransactie alle rechten en plichten overgaan. Dus bijvoorbeeld licenties, afnamecontracten, huurcontracten enzovoorts gaan
automatisch mee over. Dat kan gunstig uitpakken voor de koper. Maar ook eventuele ‘verborgen gebreken’ (lijken) gaan dan mee. Dat is voor de koper een risico. Zeker als deze onvoldoende zijn afgedekt door garanties en vrijwaringen.

Echter de aandelenoverdracht is juridisch gezien relatief eenvoudig: de aandelen worden door tussenkomst van een notaris overgedragen. Bij een activa passiva transactie is duidelijker vastgelegd wat wordt verkocht en gekocht. Maar de koper moet dan vaak opnieuw onderhandelen over contracten met afnemers en leveranciers. Die kunnen wel eens nieuwe eisen stellen aan afnamecontracten en dergelijke.

En ook is de activa passiva transactie juridisch gezien wat ingewikkelder: ieder actief moet worden omschreven en overgedragen.

Een belangrijke bedrijfseconomische afweging is dat op de balans van de over te nemen onderneming soms bezittingen (activa) of schulden (passiva) staan die de koper niet wil overnemen. Bijvoorbeeld een bedrijfspand of andere verplichtingen zoals pensioenverplichtingen. Op de balans van ROS BV komen we dit soort zaken niet tegen.

Maar de te verkopen onderneming kan bijvoorbeeld eigenaar zijn van een bedrijfspand. En vaak is de waarde in het economisch verkeer (de marktwaarde) van dat pand inmiddels veel hoger dan de (fiscale) boekwaarde. De koper moet dan niet alleen de koop van de onderneming (bedrijfsactiviteiten) financieren maar ook nog het bedrijfspand. En ook overdrachtsbelasting betalen. Vaak struikelt dan een aandelenoverdracht op de financierbaarheid.

De oplossing is dan dat de koper de activa overneemt die hij nodig heeft om het bedrijf voort te zetten: het klantenbestand, het personeel, de machines en de voorraden. Die koop is vaak wel te overzien en te financieren. Het bedrijfspand blijft dan bij de verkoper die dan met de koper een huurovereenkomst sluit.

De casus bedrijfsoverdracht ROS BV

In een eerdere fase werd de waarde berekend van de aandelen van ROS BV. De intrinsieke waarde is €55.000. En volgens de DCF methode bij een WACC van 9,5 % is waarde de aandelen afgerond €127.000.Activa Passivatranactie

Stel dat Klaas (koper) en Piet een verkoopprijs voor de aandelen overeenkomen van €105.000. Dan is er sprake van een goodwillbetaling van €105.000 -/- €55.000 = €50.000.

Dit bedrag betaalt Klaas extra voor de aandelen omdat het bedrijf ROS BV van Piet kasstromen genereert die een hogere marktwaarde vertegenwoordigen dan de intrinsieke waarde.

Klaas wil echter geen aandelentransactie doen maar een activa/passiva transactie. De omvang van de goodwill, €50.000, vind hij wel OK. Dus die gaat hij die ook betalen.

We presenteren hier de balans van ROS BV per overnamedatum.

Balans ROS BV
ACTIVA
Machines en installaties  € 110.000
Voorraden  € 32.000
Debiteuren  € 44.000
Overige vorderingen  € 4.000
Rekening courant
TOTAAL  € 190.000
PASSIVA
Eigen vermogen  € 55.000
Lening bank 10 jaar  € 100.000
Rekening courant  € 10.000
Crediteuren  € 20.000
Overige schulden  € 5.000
TOTAAL  € 190.000

Klaas stelt voor om de machines en installaties en de voorraden te kopen voor totaal van €110.000 plus €32.000. En daarbij ook de €50.000 voor de goodwill. In totaal betaalt Klaas (of een door hem opgerichte werk BV) €192.000.

Het bedrijf van Piet, ROS BV, ontvangt dan die €192.000. Daarnaast int ROS BV de openstaande debiteuren en de overige vorderingen (totaal €48.000) en lost de bank af (lening en rekening courant), totaal €110.000 en betaalt de crediteuren en de overige schulden, totaal €25.000.

Per saldo ziet dat er dan zo uit voor ROS BV:

Verkoopopbrengst Klaas
Machines en installaties  € 110.000
Voorraden  € 32.000
Goodwill  € 50.000
Totaal te ontvangen van Klaas  € 192.000
Verder
Debiteuren  € 44.000
Overige vorderingen  € 4.000
Totaal ontvangsten  € 240.000
Af:
Bank  € 110.000
Crediteuren en overig  € 25.000
Totaal uitgaven  € 135.000
Saldo ontvangsten  € 105.000

Tot zover lijkt het prima. Echter de Belastingdienst (fiscus) klopt nu bij ROS BV aan. Wat is er namelijk gebeurd? ROS BV heeft in totaal voor €142.000 aan activa verkocht. Maar ROS BV heeft daar €192.000 voor gekregen. Er is dus een verkoopwinst gemaakt van €50.000: de goodwill. En de fiscus legt ROS BV een belastingheffing vennootschapsbelasting op van 20% * €50.000 is €10.000. En dat vindt Piet niet zo fijn. Zijn werk BV ROS BV krijgt nu per saldo na aftrek van de vennootschapsbelasting maar € 95.000. En dus een goodwill van €40.000, €10.000 minder!

Als Piet nu niet akkoord was gegaan met een activa passiva transactie maar voet bij stuk had gehouden en de verkoop door een aandelentransactie had gedaan, dan had hij €105.000 voor de aandelen ontvangen. Dan was er fiscaal niets gebeurd. Piet Holding BV had deze verkoopprijs onbelast gekregen (deelnemingsvrijstelling).

Je zou nu kunnen denken: in de situatie van een activa passivatransactie zit de verkoopopbrengst in ROS BV en bij een aandelentransactie in Piet Holding BV. Maar dat maakt fiscaal niets uit. ROS BV kan onbelast de verkoopopbrengst overbrengen door een dividenduitkering (en een liquidatie van ROS BV) naar Piet Holding. Dan zit het geld ook in de Holding BV.

Als ROS BV dus geen hogere goodwill krijgt in geval van een activa passiva transactie, dan wordt Piet benadeeld. Piet zal stellen: ik wil per saldo (en netto) het zelfde ontvangen in de situatie van een activa passiva transactie ten opzichte van een aandelentransactie. Klaas moet het fiscale verschil bijleggen.De hogere prijs van de goodwill, zou, vanuit het standpunt van Piet moeten zijn: 1/(1 – f). Hierin is f het percentage van de vennootschapsbelasting, in geval van ROS BV: 20%. De goodwill moet dan niet worden €50.000 maar worden €50.000 / (1-20%) = €62.500. Dan wordt ROS BV ‘fiscaal gecompenseerd”. Het plaatje voor Piet is dan

Verkoopopbrengst Klaas
Machines en installaties  € 110.000
Voorraden  € 32.000
Goodwill  € 62.500
Totaal te ontvangen van Klaas  € 204.500
Verder
Debiteuren  € 44.000
Overige vorderingen  € 4.000
Totaal ontvangsten  € 252.500
Af:
Bank  € 110.000
Crediteuren en overig  € 25.000
Totaal uitgaven  € 135.000
Af: vennootschapsbelasting 20% over 62.500  € 12.500-
Saldo ontvangsten  € 105.000

Zo is de netto opbrengst voor ROS BV weer netjes €105.000.

Wat is zijn nu de gevolgen voor Klaas? Als Klaas de koop toch had kunnen doen via een activa passiva transactie had Klaas op zijn openingsbalans het volgende aangetroffen. We gaan hierbij uit dat Klaas een werk BV  opricht waarin hij (direct of via een holding Klaas Holding BV) aandelen houdt. De openingsbalans van Klaas Werk BV is dan:

Openingsbalans Klaas Werk BV
Activa
Goodwill  € 50.000
Machines en installaties  € 110.000
Voorraden  € 32.000
 € 192.000
Passiva
Eigen en vreemd vermogen  € 192.000

Het eigen en vreemd vermogen is aangetrokken om de koop van de goodwill, de machines en installaties en de voorraden te doen. We laten hier even in het midden hoeveel eigen vermogen en hoeveel vreemd vermogen wordt ingebracht.

Goodwill

Klaas Werk BV heeft nu in goodwill geïnvesteerd. Deze staat op de balans. De fiscus staat toe dat Klaas BV hierop gaat afschrijven. Dat geeft dus een vermindering van de vennootschapsbelasting (stel 20%) over de komende jaren van 20% x €50.000 is €10.000. Het is dus nu eigenlijk zo dat Klaas Werk BV minder dan de beoogde goodwill betaalt.

Daarom is het ook redelijk te verlangen dat Klaas (via zijn Klaas Werk BV) meegaat in het denken van Piet. Namelijk dat er nu bij een activa passiva transactie meer betaald moet en kan worden. Als Klaas Werk BV inderdaad nu €12.500 meer betaalt voor de goodwill, dus in totaal de eerder genoemde €62.500, dan is door het fiscale voordeel (20% over de €62.500 =) €12.500 de netto koopsom dus netjes weer €50.000 voor de goodwill.

Echter Klaas is niet helemaal gelukkig met deze redenering. Hij zal die hogere goodwill moeten betalen en dus meefinancieren. En dat zal met duur eigen vermogen moeten, bijvoorbeeld een vermogen met een vermogenskostenvoet van 15%. Want banken financieren wel machines, installaties en voorraden…… maar geen goodwill.

Klaas Werk BV moet dus nu extra  €12.500 op tafel leggen en het voordeel komt verspreid over de komende 10 jaar binnen.Het extra netto voordeel per jaar over de komende 10 jaar voor Klaas Werk BV is dus 20% * €62.500 / 10 = €1.250. En contant gemaakt (tegen een vermogenskostenvoet van 15%) is dat voordeel geen 10 * €1.250 = €12.500 maar slechts € 6.270.

Klaas Werk BV moet dus- volgens Piet- €12.500 op tafel leggen. Maar geniet daardoor maar een voordeel van € 6.270. Klaas zal wel iets extra willen betalen, maar zeker niet de volle €12.500 extra.In de praktijk zullen partijen elkaar vinden in een tussenoplossing, bijvoorbeeld een goodwill van € 60.000. Dan komt Piet niet helemaal aan de netto verkoopopbrengst voor de goodwill van €50.000: Hij moet namelijk over de €60.000 €12.000 belasting betalen. De netto ontvangst voor de goodwill is dan €48.000, €2.000 minder.

Andersom geniet Klaas Werk BV wel een extra belastingvoordeel. Maar de contante waarde daarvan is minder dan de extra investering die Klaas Werk BV moet doen.

Samengevat

  1. Een activa passiva transactie is soms wenselijk omdat de verkoper bepaalde zaken op de balans niet wil overdragen en de koper deze ook niet in eigendom wil krijgen;
  2. Een activa passiva transactie is soms nodig omdat anders de koopprijs te hoog wordt. Bijvoorbeeld wanneer op de balans ook een onroerend goed is. De koper wil dan wel de bedrijfsactiviteiten doen, maar niet ook nog eens eigenaar worden van een bedrijfspand;
  3. Een aandelentransactie is gunstig voor de verkoper. Hij heeft dan geen belaste winst voor de vennootschapsbelasting. In een activa/passiva transactie moet de verkoper (voor de vennootschapsbelasting) afrekenen over de goodwill.
  4. Een activa passiva transactie aandelentransactie is gunstig voor de koper. De goodwill komt dan op zijn balans. Hierover kan hij afschrijven wat hem een fiscaal voordeel oplevert.
  5. De verschillende voor- en nadelen tussen de verschillende vormen van overdracht leiden in de praktijk naar een verschillende koopsom. Bij een activa/passiva transactie wordt veelal een hogere prijs bedongen;
  6. Fiscaal gezien is een aandelentransactie het meest gunstig. Er vindt dan voor de vennootschapsbelasting geen afrekening plaats. Er vloeit geen geld naar de fiscus. Die blijft in kas bij de koper en verkoper. Maar er kunnen doorslaggevende redenen zijn (zie bijvoorbeeld de punten a en b) om toch voor een activa passiva transactie te kiezen.

Slotopmerking

Genoemd wordt vaak dat er toch een fiscale afrekening moet plaatsvinden wanneer Piet zijn aandelen in privé houdt en de aandelen vervreemd via een aandelentransactie. Dan is er toch ook een belastingheffing?

Ja! Dan zijn de vervreemdingsvoordelen (verkoopprijs minus verwervingsprijs van aandelen) onmiddellijk belast. Dit is echter geen heffing vennootschapsbelasting maar een heffing inkomstenbelasting: 25% in Box 2.

Als Piet een Holding had gehad en hij onmiddellijk na de verkoop van de aandelen ROS BV de opbrengst naar privé wil halen dan zou Piet deze heffing inkomstenbelasting ook worden opgelegd.

Dus als Piet de verkoopwinst naar privé wil halen moet hij, ongeacht of hij de aandelen houdt via een holding of direct, rekening houden met een heffing van 25% inkomstenbelasting Box 2.

Het voordeel van het houden van aandelen via een holding is dus dat Piet ‘het overbrengen naar privé’ zelf kan bepalen/plannen. Hij kan de heffing van inkomstenbelasting uitstellen. Ook kan hij eventueel vanuit zijn Holding weer nieuwe investeringen doen.

Dus activa passiva transactie of aandelentransactie. Overweeg de juridische, fiscale en bedrijfseconomische gevolgen. Want een verkeerde keuze is zo gemaakt!

Lees meer over de fiscale gevolgen van bedrijfsovername of over de waardebepaling van uw onderneming.

©BBO&F